Historia

Përpjekjet për themelimin e shtypit shqiptar morën vrull me botimin e vitit 1911 të gazetës së parë në gjuhën shqipe, "Shkupi", në kryeqytetin e Kosovës. Përparimi vazhdoi gjatë Luftës së Dytë Botërore me botime si "Liria - Sloboda" dhe "Zani". Megjithatë, mediat e organizuara dhe të strukturuara në gjuhën shqipe në Kosovë filluan në vitin 1945.

Në shkurt të vitit 1945, historia mediale në Kosovë hodhi hapat e parë. Së pari filloi transmetimin Radio Prishtina, e më pas doli numri i parë i gazetës "Rilindja" në fund të atij muaji. Gjatë gjithë periudhës nga viti 1945 deri në vitin 1990, Kosova funksionoi si një krahinë autonome brenda sistemit jugosllav, duke formuar peizazhin e saj medial në përputhje me rrethanat. Në të njëjtin vit nisi botimi gazetës së parë në gjuhën shqipe, “Rilindja”. Fillimisht e përjavshme, ajo kaloi në dy-javore në vitin 1948 dhe u bë gazetë e përditshme në nëntor 1958. 'Rilindja' dhe Radio Prishtina u shfaqën si media kryesore, të ndjekura nga kanali i  parë televiziv shqiptar në Kosovë që nisi në vitin 1975. Kushtetuta e vitit 1974 solli autonomi të zgjeruar në Kosovë dhe hapi rrugën për themelimin e kanalit televiziv inaugurues shqipfolës, Televizionit të Prishtinës.

Një transformim domethënës ndodhi në vitin 1990 kur autonomia e Kosovës u shtyp me forcë, duke i lënë shqiptarët e Kosovës, pa mediat e tyre kryesore. Pas ri-okupimit të Kosovës në korrik 1990, Radio dhe Televizioni i Prishtinës u integruan në kornizën shtetërore të medias serbe. Të njëjtin fat pati edhe Ndërmarrja Gazetare, Botuese e Grafike “Rilindja”, e cila ra nën administratën shtetërore serbe. Për rrjedhojë, gazeta "Rilindja" pushoi së botuari. Gjatë gjithë viteve 1990 u bënë përpjekje të përbashkëta që publiku të mos mbetej pa burime informacioni.

Rruga drejt pavarësisë filloi kur revistat si "Fjala", "Zëri", "Shkëndija" dhe "Kosovarja", pa leje zyrtare, filluan njëra pas tjetrës të ofrojnë publikime ditore. Këto botime shërbyen si zëvendësim për gazetën e mëparshme. Kjo praktikë vazhdoi deri në vitin 1993. Pas një greve të gazetarëve në maj të vitit 1993, revista "Bujku" mori rolin e gazetës "Rilindja", me të njëjtin ekip dhe vendndodhje. Ndërkohë, revista të tjera u detyruan të largoheshin nga ambientet e tyre, por vazhduan të botonin në mënyrë të pavarur.

Vitet 1990 dëshmuan shfaqjen e publikimeve dhe subjekteve transmetuese të dukshme. U prezantuan revistat si "Forum" dhe "Koha", ku "Koha" më vonë kaloi në gazetën "Koha Ditore". Në vitin 1998 filloi botimi gazeta “Kosova Sot”. Në të njëjtën periudhë, “Bota Sot” operonte si nga Zvicra ashtu edhe nga Prishtina. Radio 21 filloi transmetimet në vitin 1998, pasuar nga "Radio Kosova e Lirë" në vitin 1999, që përkon me themelimin e agjencisë së lajmeve "Kosova Press". Edhe pse pluralizmi medial lulëzoi gjatë viteve 1990, ai operoi jashtë sistemit shtetëror jugosllav, duke e bërë atë një formë jozyrtare të pluralizmit.

Pas vitit 1999, pluralizmi medial zuri rrënjë në Kosovë, i shënuar me themelimin e gazetave të reja, licencimin e tri stacioneve televizive me frekuencë kombëtare dhe licencimin e stacioneve të caktuara radiofonike. Mbyllja e RTP-së i hapi rrugë Radio Televizionit të Kosovës (RTK). RTK u themelua në vitin 1999, së bashku me dy stacione të tjera televizive kombëtare private, KTV dhe RTV21, të cilat kanë funksionuar që nga viti 2000. Themelimi i saj u mbështet nga Misioni i OKB-së dhe OSBE-së në Kosovë, i cili ripunësoi ish-staf të RTP-së, duke çuar në debutimin e RTK-së në transmetim në shtator 1999 përmes transmetimit satelitor analog. Transmetimet ditore filluan me dy orë, duke u zgjeruar në katër orë në nëntor 2000, kryesisht në gjuhën shqipe, me një segment të lajmeve ditore në serbisht dhe turqisht. Deri në korrik të vitit pasues, RTK e zgjeroi kohën e saj ditore në shtatë orë, duke prezantuar programet boshnjake.

Që nga fundi i luftës, peizazhi medial në Kosovë u rrit me shpejtësi, me themelimin e disa mediave fillimisht përmes ndihmës së donatorëve, si dhe me shumë kompani mediale private kombëtare dhe lokale. Këtu përfshihej edhe themelimi i stacioneve televizive lokale që, përkundër kufizimeve në program, ofronin përmbajtje edhe në gjuhën serbe, të cilat u mirëpritën nga audienca vendase. Në vitin 1999, në treg ishin gjashtë gazeta të shtypura. Ndërmjet viteve 2000 dhe 2004, u botuan gjithsej shtatë gazeta ditore, edhe pse jo vazhdimisht të njëjtat çdo vit. Që nga viti 2010, tregu kishte dhjetë gazeta ditore. Ndër këto Bota Sot, Koha Ditore dhe Zëri ishin më të lexuarat. Rrjedhimisht, numri i gazetave të shtypura ditore u rrit nga gjashtë në 1999 në dhjetë në 2010, por u zvogëlua në vetëm katër deri në vitin 2019.

Në vitin 2001, RTK u bë një transmetues i pavarur publik sipas një rregulloreje të UNMIK-ut, fillimisht e menaxhuar nga Unioni Evropian i Transmetuesve. Deri në fund të vitit, u krijua një Bord i Drejtorëve jopolitikë, duke e liruar RTK-në nga mbikëqyrja e EBU-së.

Pas shpalljes së pavarësisë së vitit 2008, mediat online u rritën, duke ndryshuar peizazhin medial të Kosovës dhe duke rivalizuar televizionin si burimi kryesor i informacionit. Ndërkohë që numri i gazetave është zvogëluar, televizioni ka pasur rritje me subjekte të reja si Klan Kosova, Dukagjini dhe T7. Radioja mbeti relativisht konstante, me tri stacione kryesore - Radio Kosova, Radio 21 dhe Radio Dukagjini. Veçanërisht, Radio Kosova 2 akomodon programe në gjuhët e pakicave si serbishtja dhe turqishtja.

Dekada e kaluar ka sjellë transformim të rëndësishëm nga media tradicionale në atë online në ekosistemin medial të Kosovës, falë përparimeve teknologjike dhe disponueshmërisë dhe qasjes së gjerë në internet dhe media sociale. Subjektet mediale janë përshtatur duke inkorporuar mediat online dhe ato sociale në modelet e tyre të biznesit, duke riformuar rolin e gazetarit. Për shkak të shpejtësisë me të cilën mund të publikohet informacioni në mediat online, redaksitë i kanë vënë barrë të panevojshme gazetarëve për të përmbushur kuotat, gjë që shpesh rezulton në përhapjen e informacionit të paverifikuar përmes kanaleve të mediave sociale.

Këshilli i Mediave të Shkruara të Kosovës (KMSHK) dhe Komisioni i Pavarur për Media janë themeluar gjithashtu në vitin 2005 me ndihmën e Misionit të OSBE-së në Kosovë. Sot, KMSHK operon si një organ vetërregullues i themeluar për dhe nga sektori i medias së shkruar në Kosovë. Misioni i saj bazohet në bindjet e Kodit të Mediave të Shkruara të Kosovës. Ndërsa, KPM është organ i pavarur përgjegjës për rregullimin, menaxhimin dhe mbikëqyrjen e spektrit të frekuencave të transmetimit në Republikën e Kosovës.